Etimolojik açıdan Arapça kökenli olan ve “hurma ağacının soyulmuş̧ dalı” anlamına gelen “cirit”e, “sopa” veya “değnek” de denilmektedir. Atlı cirit, Türklerin çok eskiden beri yapılagelen atlı savaş sporlarından birisidir.
TARİHÇESİ
Kimi yörelerde “değnek oyunu” diye de bilinen atlı cirit, Orta Asya kökenli bir oyun olup Hunlar zamanından beri bilinmekte ve oynanmaktadır. Atlı cirit, Türkler arasında barış̧ zamanında askerlerin ve atların savaşa alıştırılmasının sağlanması, saldırı ve savunma yeteneklerinin geliştirilmesi için oynanmıştır. Osmanlı’nın kuruluş yıllarından itibaren Osmanlı padişahları tarafından cirit meydanları yaptırılmış ve atlı cirit oynanmasına önem verilmiştir. Cirit oyununa ilgi duyan ve izlemekle yetinmeyip atına binip cirit atan padişahlara halk, ‘padişah ciride bindi’ demiştir.
KURALLARI
Atlı cirit oyunu karşılıklı iki takım kurularak oynanmaktadır. Takımlar açık alanda 70 m genişliğinde 120 m uzunluğunda bir alanda oynanmaktadır. Oyunda takımlara alay adı verilmekte ve bu alaylar 6, 8 veya 12 kişi olacak şekilde belirlenmektedir. Atına binen oyuncular sağ ellerine bir cirit alırlar ve yedek ciritlerini de diğer ellerinde hazırda tutarlar. İki tarafın birinden bir atlı öne fırlar, karşı dizinin önüne 30-40 m kadar yaklaşır. Sıradan elinde cirit bulunan bir atlı yiğit, dolu dizgin atını ortaya doğru koşturur ve karşı takımdan bir yiğidin adını söyleyerek “cevelan” yapar. Ciridini hedef alarak savurur, yani “meydan okur”. Sonra geri dönerek dolu dizgin kaçar. Cirit atılan kişi ise kendisine cirit atanı izleyerek kovalar ve hücuma kalkarak ciritini ona savurur. Aynı anda öbür taraftan bir oyuncu fırlayarak, ciriti arkasına savuranı kovalar. Kovalayanı, diğer sıradan bir yenisi kovalayarak oyun sürdürülür. Oyunculara yapılan isabetli atışlar takımlara puan kazandırır. Atlı cirit oyununda, ciride hedef olmaktan kaçan taraf hem atını kullanır hem de ciritten kendini sakınır, bu harekete “kolan boşaltmak” denir. Atılan cirit havada yakalanırsa, yakalayan ciritbazın takımı sayı kazanır. Cirit kurallarından en önemlisi rakibi vurabilecek mesafedeyken cirit atmayarak sayı almaktan vazgeçmektir. Bu hamle ile rakip affedilmiş olur. Oyunun bitiminde en fazla sayı alan alay, oyunun galibi olarak ilan edilir.
